Περιγραφή Βιβλίου

Η μελέτη αναδεικνύει τη μετάβαση της Βουλγαρίας από την προνεωτερική περίοδο, όπου κυριαρχούσε η ενότητα των Ορθοδόξων, στην περίοδο της διαμόρφωσης της νεώτερης βουλγαρικής εθνικής ταυτότητας. Οι προσωπικότητες του Παϊσίου Χιλανδαρινού (1720-1773) και του Σωφρονίου Βράτση (1739-1813) αποτελούν συνδετικούς κρίκους ανάμεσα στην παραδοσιακή Ορθόδοξη χριστιανική ιδεολογία και στις νεωτερικές ιδέες του Διαφωτισμού και του εθνικισμού. Το 1762, στη Σλαβοβουλγαρική Ιστορία, ο Παΐσιος Χιλανδαρινός αναδείκνυε τη δόξα του μεσαιωνικού Βουλγαρικού βασιλείου και καλούσε τους ομογενείς του να πάψουν να στρέφονται προς την ελληνική γλώσσα και να μην ντρέπονται που είναι Βούλγαροι. Ο Σωφρόνιος Βράτσης εξέδωσε το 1805 το πρώτο τυπωμένο βιβλίο στα βουλγαρικά, το Κυριακοδρόμιον, διασκευάζοντας από τα ελληνικά το ομώνυμο έργο του Αγαπίου Λάνδου. Ο Σωφρόνιος εισήγαγε στη Βουλγαρία την προβληματική του Διαφωτισμού διατηρώντας ωστόσο τις συντεταγμένες της Ορθόδοξης ιδεολογίας.

Παρουσιάζονται επίσης ανάγλυφα ο ρόλος που έπαιξε η ελληνική παιδεία στη διάπλαση της βουλγαρικής ταυτότητας και οι κοινές πολιτισμικές ρίζες Ελλήνων και Βουλγάρων, τις οποίες ο συγγραφέας ανάγει στην Ορθοδοξία αλλά και στον Διαφωτισμό, αλλά και ο μηχανισμός αποχωρισμού των Βουλγάρων από την κοινότητα των Ορθοδόξων. Ανάμεσα στους επιγόνους του Παϊσίου και του Σωφρονίου ξέσπασε διαμάχη για τον ρόλο της ελληνικής γλώσσας και παιδείας, που η έκβασή της καθορίστηκε περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε ηττήθηκε η ελληνόφιλη μερίδα της βουλγαρικής διανόησης. Η ελληνική παιδεία ωστόσο συνέχισε να διαδραματίζει θετικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη της Βουλγαρίας έως το εκκλησιαστικό βουλγαρικό σχίσμα (1870) αλλά και αργότερα.

Πρόλογος: Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης.